|
|
Gedenken
Gedenken
Wat denkt ge van gedenken?
Jaarlijkse oefening samen:
in het horen naar gisteren
om morgen te kunnen verstaan;
in het kijken naar toen
om nu te kunnen zien
met het oog op straks;
in het zwijgen
om te kunnen spreken;
terug naar verleden
om verder te kunnen naar toekomst;
met doden verbonden
gezonden tot levenden;
in afschuw van nazisme toen
waakzaam voor alle -ismen nu;
zonder gisteren is er vandaag geen morgen
geen Kairos dan tussen Alfa en Omega. (rfjb)
Na zoveel jaar predikantschap word ik elke keer weer diep geraakt als in het consistoriegebed (het voorbereidingsgebed van de ambtsdragers waarmee de kerkdienst in feite begint) God wordt gedankt dat we als gemeente in vrijheid bijeen mogen zijn om de zondag te vieren. Die dankbaarheid voel ik zelf heel sterk in mijn ziel, ik ben dus zielsdankbaar voor die vrijheid. Zelf heb ik de Tweede Wereldoorlog – weer: Goddank! – niet meegemaakt, ik werd vlak na de bevrijding geboren. Toch heeft die oorlog grote invloed op me gehad, alleen al door alle verhalen erover. Daardoor herken ik wat de dichter Leo Vroman zegt: Kom vanavond met verhalen / hoe de oorlog is verdwenen / en herhaal ze honderd malen / alle malen zal ik wenen.
Gedenken
In dat consistoriegebed, in al die verhalen is er sprake van gedenken. Dat woord ‘gedenken’ is zo’n centraal begrip in de Bijbel, dat het ons gelovigen ook de richting wijst van hoe om te gaan met 4 en 5 mei.
Bevrijding vieren is vooral gedenken. (Daarom alleen al zijn 4 en 5 mei onlosmakelijk aan elkaar verbonden.) Gedenken is veel meer dan even terugdenken, je iets herinneren van vroeger. Gedenken is: dat wat geschied is zó naar je toehalen dat het present wordt en actueel en werkelijkheid voor jezelf. Het snijdt in je eigen vlees, het kan niet zonder navolging.
Maar de vraag is of we dat kunnen.
Jodendom
Gedenken kunnen we bij Israël leren, dat duizenden jaren geleden bevrijd is uit het rijk van duisternis en dood. Tot op vandaag wordt die bevrijding met Pésach gedacht. Op de Sederavond, die de viering van Pésach inluidt, vraagt de jongste van het gezelschap aan de Paschatafel: “Waarom is deze avond zo geheel anders dan andere avonden…?” En let dan op het antwoord: “Slaven waren wij bij farao in Egypte en God heeft ons met sterke hand uit Egypte gevoerd!” Die bevrijding van lang geleden wordt gevierd als bevrijding nú.
Christendom
Wat wij ‘Avondmaal’ noemen, gaat helemaal terug op de gedachtenis van deze bevrijding uit Egypte. Als Jezus op de eerste dag van het feest van de ongezuurde broden de discipelen opdraagt het Pascha klaar te maken (bijvoorbeeld in Mattheüs 26,17-19), dan gaat het om niets anders dan het samen vieren van de Sederavond. Jezus is dan ten volle aan het gedenken als Hij het toen en daar van de bevrijding uit Egypte present en actueel en werkelijkheid maakt: brood gebroken – zoals Ik mijn leven met anderen deel, wijn uitgegoten – zoals Ik mijn leven over heb voor anderen.
“Doet dit tot mijn gedachtenis…”, zei Hij. Niet als herinnering, maar als een zélf deelnemen aan Zijn weg. Gedenken snijdt in je eigen vlees…
Gedenken is je verzetten
Midden in deze wereld waar iedereen vecht voor een plaatsje onder de zon en waar het recht van de sterkste lijkt te gelden, staat deze tafel der gedachtenis, waar mensen samen delen en waar ieders plaats gewaarborgd is. Wie daar eet en drinkt, die ziet af van zelfhandhaving die altijd ten koste van anderen gaat. Die wil liever desnoods zelf bloeden dan anderen laten lijden.
Hoe indringend hebben we dat ervaren toen juist bij de viering van die tafel bisschop Romero van San Salvador werd doodgeschoten! Zou er vanuit een kerk die de levensweg en levensovergave van Jezus aan die Tafel gedenkt, niet een verzet uitgaan tegen de machten die talloze mensen op tal van manieren ontmenselijken?
Gedenken is vooruit grijpen
Het gedenken zoals dat door Joden en Christenen gedaan wordt, is tegelijk een manier van vooruit grijpen naar de toekomst. Zoals er aan de tafel nu al vrede en zuster- en broederschap wordt gevierd, een wereld wordt gedroomd waar geen pijn meer zal zijn, geen dood en geen rouw, waar alle tranen gedroogd zijn, zó vertrouwen gelovigen er op dat die wereld eenmaal werkelijkheid zal worden, overal en voor iedereen op deze aarde.
4 en 5 mei 2014
Zo kunnen wij ook omgaan met het gedenken en vieren van de bevrijding in 1945. Ik denk zelfs dat wij als gelovigen niets anders kúnnen en mógen. Persoonlijk denk ik dat de zondag bij uitstek de dag is voor gedenken en vieren. Wij horen in het gedenken en vieren van 4 en 5 mei er te zijn. Eenvoudig en bescheiden. En vol verwondering: God… we leven nog!
Tranen in de ogen en zweet in de handen. Vooral niet blijven stilstaan in 1945, maar nu verdergaan naar morgen. We zijn toch Paasmensen?!
ds. Reinier Beltman
| terug
|
|
|
|
|
|